اعمال عبادی ماه شوال/ اعمال عید فطر

شب اوّل ماه (شب عيد فطر)

از شب هاى بسيار مبارك است و در فضيلت و اهمّيّت آن، همين بس كه در بعضى از روايات آمده است، اهمّيّت آن كمتر از شب قدر نيست، و در روايات توصيه به عبادت و احياى اين شب شده است.(1)
براى اين شب چند عمل ذكر شده است:
اوّل: غسل است به هنگامى كه آفتاب غروب كند.(2)
دوم: اين شب را به نماز و دعا و استغفار زنده نگه دارد و در مسجد بيتوته كند، يعنى شب را در آن جا سپرى نمايد و به عبادت مشغول باشد، همانگونه كه امام على بن الحسين(عليهما السلام) چنين مى كرد.(3)
سوم: امام صادق(عليه السلام) فرمود: پس از نماز مغرب و نماز عشا و نماز صبح و نماز عيد، اين ذكرها را بگويد: 

اَللهُ اَكْبَرُ، اَللهُ اَكْبَرُ، لا اِلـهَ اِلاَّ اللهُ، وَ اللهُ اَكْبَرُ، اَللهُ اَكْبَرُ، و للهِِ الْحَمْدُ، اَللهُ

خدا بزرگتر است... نيست معبودى جز خدا و خدا بزرگتر است... و ستايش خاص خداست خدا

اَكْبَـرُ عَلى ما هَـدانـا، وَ لَهُ الشُّكْرُ عَلى ما أَوْلانا.(4)

بزرگتر است بر آنچه ما را راهنمائى فرمود وبراى اوست سپاس بر آنچه به ما بخشود.

چهارم: طبق روايتى از امام صادق(عليه السلام) پس از خواندن نماز مغرب و نافله آن، دست ها را به سوى آسمان بلند كند و بگويد:

يا ذَا الْمَنِّ وَالطَّوْلِ، يا ذَا الْجُودِ، يا مُصْطَفِىَ مُحَمَّد وَناصِرَهُ، صَلِّ عَلى

اى صاحب نعمت و فضل اى صاحب جود و بخشش اى برگزيننده محمّد و ياور او درود فرست بر

مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد، وَاغْفِرْ لى كُلَّ ذَنْب اَحْصَيْتَهُ، وَهُوَ عِنْدَكَ فى كِتاب مُبين.

محمّد و آل محمّد و بيامرز از من هر گناهى را كه شماره كرده اى و در كتابى روشن در پيش تو ثبت است.

آنگاه به سجده برود و صد مرتبه بگويد: أتُوبُ إلَى اللّهِ. سپس هر حاجتى كه دارد از خداوند طلب كند كه ان شاء اللّه برآورده خواهد شد.(5)
پنجم: زيارت امام حسين(عليه السلام) در اين شب فضيلت بسيار دارد (زيارت مخصوصه آن حضرت در شب عيد فطر، در بخش زيارات ـ صفحه 416 ـ گذشت).
ششم: ده ركعت نماز بخواند (كه چگونگى آن در اعمال شب آخر ماه رمضان گذشت).
هفتم: اين ذكر را كه در شب جمعه نيز گفتنش مستحب است، ده بار بگويد:

يا دائِمَ الْفَضْلِ عَلَى الْبَرِيَّةِ، يا باسِطَ الْيَدَيْنِ بِالْعَطِيَّةِ، يا صاحِبَ

اى كسى كه فضل و بخششت بر خلق دائمى است و اى آن كه دو دست احسانت به عطابخشى باز است اى دارنده

الْمَواهِبِ السَّنيَّةِ، صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ آلِهِ خَيْرِ الْوَرى سَجِيَّةً، وَ اغْفِرْ لَنا

بخششهاى ارجمند درود فرست بر محمّد و آلش كه بهترين مردمند در سرشت و نهاد، و بيامرز ما را

يا ذَالْعُلى في هذِهِ الْعَشِيَّةِ.(6)

اى خداى بلندمرتبه در اين شب.

هشتم: دو ركعت نماز معروف شب عيد را بخواند; در ركعت اوّل بعد از سوره حمد، هزار مرتبه سوره قل هو اللّه و در ركعت دوم، پس از سوره حمد، يك مرتبه سوره قل هو اللّه را بخواند پس از سلام سر به سجده بگذارد و صد مرتبه بگويد: أَتُوبُ إِلَى اللّهِ. آنگاه بگويد:

يا ذَا الْمَنِّ وَالْجُودِ، يا ذَا الْمَنِّ وَالطَّوْلِ، يا مُصْطَفِىَ مُحَمَّد صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ

اى صاحب منّت و جود اى صاحب نعمت و بخشش اى برگزيننده محمّد صلى الله عليه

وَآلِهِ، صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ آلِهِ، وَ افْعَلْ بى كَذا وَ كَذا.

و آله درود فرست بر محمّد و آلش و بكن درباره من چنين و چنان.

بجاى افعل بى كذا و كذا حاجات خود را ذكر كند.
در روايت است كه امير مؤمنان(عليه السلام) اين نماز را به همين كيفيّت كه ذكر شد، انجام مى داد وسر از سجده برمى داشت و مى فرمود: «به حقّ آن خدايى كه جانم به دست اوست، هر كس اين نماز را بجا آورد، هر حاجتى كه از خداوند طلب كند، به وى عنايت خواهد شد و گناهان زيادى را از او بيامرزد».(7)
در روايت ديگرى از اميرمؤمنان(عليه السلام) به جاى خواندن هزار مرتبه سوره قل هو اللّه، صد مرتبه آمده است; ولى در اين روايت آمده است كه اين نماز را بايد بعد از نماز مغرب و نافله آن بجا آورد.(8) (هر دو نماز خوب است).
مرحوم «شيخ طوسى» و «سيّد بن طاووس»، اين دعاى نورانى را بعد از خواندن اين نماز نقل كرده اند:

يا اَللهُ يا اَللهُ يا اَللهُ، يا رَحْمنُ يا اَللهُ، يا رَحيمُ يا اَللهُ، يا مَلِكُ يا اَللهُ، يا

اى خدا اى خدا اى خدا اى بخشاينده اى خدا اى مهربان اى خدا اى پادشاه اى خدا اى

قُدُّوسُ يا اَللهُ، يا سَلامُ يا اَللهُ، يا مُؤْمِنُ يا اَللهُ، يا مُهَيْمِنُ يا اَللهُ، يا عَزيزُ يا

منزه از هر عيب اى خدا اى سلامت بخش اى خدا اى ايمنى بخش اى خدا اى مراقب اى خدا اى نيرومند اى

اَللهُ، يا جَبّارُ يا اَللهُ، يا مُتَكَبِّرُ يا اَللهُ، يا خالِقُ يا اَللهُ، يا بارِئُ يا اَللهُ، يا

خدا اى مقتدر اى خدا اى عظيم الشأن اى خدا اى آفريننده اى خدا اى موجد اى خدا اى

مُصَوِّرُ يا اَللهُ، يا عالِمُ يا اَللهُ، يا عَظيمُ يا اَللهُ، يا عَليمُ يا اَللهُ، يا كَريمُ يا اَللهُ،

صورت بخش اى خدا اى دانا اى خدا اى بزرگ اى خدا اى آگاه اى خدا اى بزرگوار اى خدا

يا حَليمُ يا اَللهُ، يا حَكيمُ يا اَللهُ، يا سَميعُ يا اَللهُ، يا بَصيرُ يا اَللهُ، يا قَريبُ يا

اى بردبار اى خدا اى فرزانه اى خدا اى شنوا اى خدا اى بينا اى خدا اى نزديك اى

اَللهُ، يا مُجيبُ يا اَللهُ، يا جَوادُ يا اَللهُ، يا ماجِدُ يا اَللهُ، يا مَلِىُّ يا اَللهُ، يا

خدا اى اجابت كننده اى خدا اى بخشنده اى خدا اى با شوكت اى خدا اى توانگر مقتدر اى خدا اى

وَفِىُّ يا اَللهُ،يا مَوْلى يا اَللهُ،يا قاضى يا اَللهُ، يا سَريعُ يا اَللهُ، يا شَديدُ يا اَللهُ،

وفادار اى خدا اى سرور اى خدا اى داور اى خدا اى سريع اى خدا اى سخت گير اى خدا

يا رَؤُوفُ يا اَللهُ، يا رَقيبُ يا اَللهُ،يا مَجيدُ يا اَللهُ،يا حَفيظُ يا اَللهُ، يا مُحيطُ

اى مهربان اى خدا اى نگهبان اى خدا اى شوكتمند اى خدا اى نگهبان اى خدا اى احاطه كننده

يا اَللهُ، يا سَيِّدَ السّادَةِ يا اَللهُ، يا اَوَّلُ يا اَللهُ،يا اخِرُ يا اَللهُ،يا ظاهِرُ يا اَللهُ،يا

اى خدا اى بزرگ بزرگان اى خدا اى آغاز اى خدا اى انجام اى خدا اى پيدا اى خدا اى

باطِنُ يا اَللهُ،يا فاخِرُ يا اَللهُ، يا قاهِرُ يا اَللهُ، يا رَبّاهُ يا اَللهُ،يا رَبّاهُ يا اَللهُ،يا

ناپيدا اى خدا اى با فخر اى خدا اى چيره اى خدا اى پروردگار من اى خدا اى

رَبّاهُ يا اَللهُ، يا وَدُودُ يا اَللهُ، يا نُورُ يا اَللهُ، يا رافِعُ يا اَللهُ، يا مانِعُ يااَللهُ، يا

پروردگار من اى خدا اى پروردگار من اى خدا اى دوستدار اى خدا اى نور اى خدا اى رفعت ده اى خدا اى بازدارنده اى خدا اى

دافِعُ يا اَللهُ، يا فاتِحُ يااَللهُ، يا نَفّاعُ يا اَللهُ، يا جَليلُ يا اَللهُ، يا جَميلُ يا اَللهُ،

جلوگيرنده اى خدا اى گشاينده اى خدا اى بسيار نفع رسان اى خدا اى با جلالت اى خدا اى زيبا اى خدا

يا شَهيدُ يا اَللهُ، يا شاهِدُ يا اَللهُ، يا مُغيثُ يا اَللهُ، يا حَبيبُ يا اَللهُ، يا فاطِرُ يا

اى گواه اى خدا اى شاهد اى خدا اى فريادرس اى خدا اى دوست اى خدا اى خالق اى

اَللهُ، يا مُطَهِّرُ يا اَللهُ، يا مَلِكُ يا اَللهُ، يا مُقْتَدِرُ يا اَللهُ، يا قابِضُ يا اَللهُ، يا

خدا اى پاك كننده اى خدا اى پادشاه اى خدا اى نيرومند اى خدا اى گيرنده اى خدا اى

باسِطُ يا اَللهُ، يا مُحْيى يا اَللهُ، يا مُميتُ يا اَللهُ، يا باعِثُ يا اَللهُ، يا وارِثُ يا

گسترنده اى خدا اى زنده كننده اى خدا اى ميراننده اى خدا اى برانگيزنده اى خدا اى ارث برنده اى

اَللهُ، يا مُعْطى يا اَللهُ، يا مُفْضِلُ يا اَللهُ، يا مُنْعِمُ يا اَللهُ، يا حَقُّ يا اَللهُ، يا مُبينُ

خدا اى عطا كننده اى خدا اى فزون بخش اى خدا اى نعمت بخش اى خدا اى برحق اى خدا اى آشكار كننده

يا اَللهُ، يا طَيِّبُ يا اَللهُ، يا مُحْسِنُ يا اَللهُ، يا مُجْمِلُ يا اَللهُ،يا مُبْدِئُ يا اَللهُ،يا

اى خدا اى پاكيزه اى خدا اى نيكوكننده اى خدا اى زيبا پرور اى خدا اى آغازنده اى خدا

مُعيدُ يا اَللهُ،يا بارِئُ يا اَللهُ،يا بَديعُ يا اَللهُ، يا هادى يا اَللهُ، يا كافى يا اَللهُ،يا

اى بازگرداننده اى خدا اى پديدآرنده اى خدا اى نوآفرين اى خدا اى راهنما اى خدا اى كفايت كننده اى خدا اى

شافى يا اَللهُ، يا عَلِىُّ يا اَللهُ، يا عَظيمُ يا اَللهُ، يا حَنّانُ يا اَللهُ، يا مَنّانُ يا اَللهُ،

شفابخش اى خدا اى والا مرتبه اى خدا اى بزرگ اى خدا اى بسيار مهربان اى خدا اى بسيار بخشنده اى خدا

يا ذَاالْطَّوْلِ يا اَللهُ،يا مُتَعالى يا اَللهُ، يا عَدْلُ يا اَللهُ، يا ذَا الْمَعارِجِ يا اَللهُ، يا

اى صاحب نعمت اى خدا اى برتر اى خدا اى دادگر اى خدا اى داراى مراتب بلند اى خدا اى

صِدْقُ يااَللهُ، يا دَيّانُ يا اَللهُ، يا باقى يا اَللهُ، يا واقى يا اَللهُ، يا ذَا الْجَلالِ يا

راستى محض اى خدا اى جزاده اى خدا اى باقى اى خدا اى نگهدارنده اى خدا اى صاحب جلالت اى

اَللهُ، يا ذَا الاِْكْرامِ يا اَللهُ، يا مَحْمُودُ يا اَللهُ، يا مَعْبُودُ يا اَللهُ، يا صانِعُ يا اَللهُ،

خدا اى صاحب بزرگوارى اى خدا اى پسنديده اى خدا اى معبود اى خدا اى سازنده اى خدا

يا مُعينُ يا اَللهُ، يا مُكَوِّنُ يا اَللهُ، يا فَعّالُ يا اَللهُ، يا لَطيفُ يا اَللهُ، يا جَليلُ يا

اى ياور اى خدا اى بوجود آرنده اى خدا اى كننده هر كار اى خدا اى با لطف اى

اَللهُ، يا غَفُورُ يااَللهُ، يا شَكُورُ يااَللهُ، يا نُورُ يا اَللهُ، يا قَديرُ يااَللهُ، يا رَبّاهُ يا

خدا اى آمرزنده اى خدا اى سپاس دارنده اى خدا اى نور اى خدا اى توانا اى خدا اى پروردگار اى خدا

اَللهُ، يا رَبّاهُ يا اَللهُ، يا رَبّاهُ يا اَللهُ، يا رَبّاهُ يا اَللهُ، يا رَبّاهُ يا اَللهُ، يا رَبّاهُ يا

اى پروردگار اى خدا، اى پروردگار اى خدا، اى پروردگار اى خدا، اى پروردگار اى

اَللهُ، يا رَبّاهُ يا اَللهُ،يا رَبّاهُ يا اَللهُ، يا رَبّاهُ يا اَللهُ، يا رَبّاهُ يا اَللهُ، اَسْئَلُكَ اَنْ

خدا، اى پروردگار اى خدا، اى پروردگار اى خدا، اى پروردگار اى خدا، اى پروردگار اى خدا از تو خواهم كه

تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد، وَتَمُنَّ عَلَىَّ بِرِضاكَ، وَتَعْفُوَ عَنّى

درود فرستى بر محمّد و آل محمّد و به خشنودى خود بر من منّت گذارى و به

بِـحِلْمِكَ، وَتُـوَسِّعَ عَلَىَّ مِـنْ رِزْقِكَ الْحَلالِ الطَّيِّبِ، وَمِنْ حَيْثُ

بردباريت از من بگذرى و فراخ گردانى بر من از روزى حلال و پاكيزه ات و از جايى كه

اَحْتَسِبُ وَمِنْ حَيْثُ لا اَحْتَسِبُ، فَاِنّى عَبْدُكَ لَيْسَ لى اَحَدٌ سِواكَ، وَلا

گمان دارم و از جايى كه گمان ندارم زيرا من بنده توام و كسى را جز تو ندارم و نه

اَحَدٌ اَسْئَلُهُ غَيْرُكَ، يا اَرْحَمَ الرّاحِمينَ، ما شآءَ اللهُ لا قُوَّةَ اِلاَّ بِاللهِ الْعَلِىِّ

هيچ كس است كه از او درخواست كنم جز تو اى مهربانترين مهربانان، آنچه خدا خواهد نيرويى نيست جز به خداى

الْعَظيمِ

والاى بزرگ

سپس به سجده مى روى و مى گويى:

يااَللهُ يااَللهُ،يا رَبِّ يا اَللهُ، يا رَبِّ يا

اى خدا اى خدا اى پروردگار من اى خدا، اى پروردگار من، اى

اَللهُ، يا رَبِّ يا اَللهُ، يا اَللهُ يا اَللهُ، يا رَبِّ يا رَبِّ يا رَبِّ، يا مُنْزِلَ الْبَرَكاتِ،

خدا، اى پروردگار من اى خدا، اى خدا، اى خدا، اى پروردگار من، اى پروردگار من، اى پروردگار من اى فرستنده بركات

بِكَ تُنْزَلُ كُلُّ حاجَة، اَسْئَلُكَ بِكُلِّ اسْم فى مَخْزُونِ الْغَيْبِ عِنْدَكَ،

هر حاجتى بدست تو فرود آيد از تو خواهم به هر نامى كه در خزينه غيب تو محفوظ است

وَالاَْسْمآءِ الْمَشْهُوراتِ عِنْدَكَ، اَلْمَكْتُوبَةِ عَلى سُرادِقِ عَرْشِكَ، اَنْ

و نامهايى كه پيش تو آشكار است آنها كه بر سراپرده هاى عرشت نوشته شده كه

تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد، وَاَنْ تَقْبَلَ مِنّى شَهْرَ رَمَضانَ، وَتَكْتُبَنى

درود فرستى بر محمّد و آل محمّد و از من بپذيرى ماه رمضان را و نامم را

مِنَ الْوافِدينَ اِلى بَيْتِكَ الْحَرامِ، وَتَصْفَحَ لى عَنِ الذُّنُوبِ الْعِظامِ،

در زمره رفتگان بسوى خانه محترمت (كعبه) بنويسى و از گناهان بزرگم چشم پوشى كنى

وَتَسْتَخْرِجَ يا رَبِّ كُنُـوزَكَ يا رَحْمـنُ.(9)

و گنجهاى خود را برايم بيرون آورى اى خداى بخشاينده.

نهم: چهارده ركعت نماز بخواند (هر دو ركعت به يك سلام) و در هر ركعتى، سوره حمد و آية الكرسى و سه مرتبه سوره قل هو الله را بخواند. در روايت است هر كس چنين كند، خداوند در برابر هر ركعتى ثوابهاى بسيار زيادى به او مى دهد.(10)
دهم: مرحوم «شيخ طوسى» در «مصباح المتهجّد» فرموده است: در پايان شب نيز غسل كن و تا طلوع صبح در مصلاّيت (محل خواندن نماز) بنشين (و ذكر خدا بگو).(11)