نهضت انقلاب اسلامی از نگاه اندیشمندان

انقلاب همه جانبه
از دیدگاه شهید مطهری،انقلاب اسلامی یک انقلاب همه جانبه مانند انقلاب صدر اسلام است که شرط پیروزی و تداوم آن،حرکت برای تحقق همه اهداف به صورت منظم و سیستماتیک است.«انقلاب صدر اسلام در همان حال که انقلابی مذهبی و اسلامی بود،در همان حال انقلابی سیاسی نیز بود و در همان حال که انقلابی معنوی و سیاسی نیز بود.انقلابی اقتصادی و مادی نیز بود.یعنی حریّت،آزادی،عدالت،نبودن تبعیض های اجتماعی و شکاف های طبقاتی در متن تعلیمات اسلامی است....مبارزه برای پر کردن شکاف های طبقاتی از تعالیم اساسی اسلام محسوب می شود،اما این مبارزه با معنویتی عمیق توأم و همراه است.از سوی دیگر روح آزادی خواهی و حریّت در تمام دستورات اسلامی به چشم می خورد... «1» »

انقلاب ارزشها
از نقطه نظر استاد مطهری،هدف در انقلاب اسلامی حفظ ارزش ها و اصول است و هیچم دیگری نمی تواند این اصل را خدشه دار سازد.
«انقلاب اسلامی،یعنی راهی که هدف آن،اسلام و ارزش های اسلامی است و انقلاب و مبارزه صرفا برای برقراری ارزش های اسلامی انجام می گیرد و به بیان دیگر در این راه.مبارزه،هدف نیست.وسیله است... «2» » در این نظریه،مقوله هایی مانند مبارزه،قدرت،حکومت و...،ابزارهایی برای تحقق ارزش های دینی باید باشد،و در غیر این صورت از اعتبار برخوردار نخواهند بود.

آزادی
در تفکر شهید مطهری،تحقق اصل آزادی،یکی از اهداف انقلاب اسلامی است و از ارکان نظام دینی محسوب می گردد.روح آزادی،در تعالیم اسلامی جباری و ساری است و تحت هیچ عنوان نمی توان از این مقوله مهم غفلت نمود.
استاد در سخنرانی مورخ 2/11/57 در دانشکده الهیات می گوید:«من اعلام می کنم که در رژیم جمهوری اسلامی،هیچ محدودیتی برای افکار وجود ندارد و از به اصطلاح کانالیزه کردن اندیشه ها،خبر و اثر نخواهد بود. همه باید آزاد باشند که حاصل اندیشه ها و تفکرات اصیلشان را عرضه کنند. البته تذکر می دهم که این امر سوای توطئه و ریاکاری است.توطئه ممنوع است،اما عرضه اندیشه های اصیل،آزاد...»استاد در فرازی دیگر می گوید:
«در حکومت اسلامی،احزاب آزادند.هر حزبی اگر عقیده غیر اسلامی هم دارد،آزاد است.اما ما اجازه توطئه گری و فریب کاری نمی دهیم.احزاب و افراد در حدی که عقیده خودشان را صریحا می گویند و با منطق خود،به جنگ منطق با می آیند،آن ها را می پذیریم...»
شهید مطهری تنها راه حفظ معارف و اصول را صیانت از اصل آزادی دانسته و می گوید:»من به جوانان و طرفداران اسلام هشدار می دهم که خیال نکنند راه حفظ معتقدات اسلامی،جلوگیری از ابراز عقیده دیگران است.از اسلام فقط با یک نیرو می شود پاسداری کرد و آن علم است و آزادی دادن به افکار مخالف و مواجهه صریح و روشن با آن ها. «3» ».
استاد در تبیین اصل آزادی به دو نوع آزادی اشاره می کند و«آزادی تفکر و آزادی عقیده»را مطرح می نمایند.از دیدگاه ایشان آزادی تفکر ناشی از همان استعداد انسانی بشر است،که می تواند در مسایل بیندیشد.این استعداد بشری حتما باید آزاد باشد.پیشرفت و تکامل بشر در گرو این آزادی است. ولی در زمینه آزادی عقیده باید،عقیده صحیح و برحق را از عقاید باطل و غیرواقعی تفکیک نمود.
*** تحقق اصل«عدالت»در همه ابعاد آن از جمله اهداف انقلاب اسلامی است.بگفته استاد شهید،امام علی(ع)،حکومت را برای اجرای عدالت می خواست و همین شدت عدالت خواهی بالاخره منجر به شهادت آن حضرت در محراب عبادت گردید.از دیدگاه استاد،در خصوص آینده انقلاب اسلامی،یکی از اساسی ترین مسایل،مسئله«عدالت اجتماعی» است.حساسیتی که که اسلام در زمینه عدالت اجتماعی و ترکیب آن با معنویت اسلامی،از خود نشان می دهد،در هیچ مکتب دیگری نظیر و مانند ندارد.استاد در خصوص«عدالت اجتماعی»به قدری حساس است که به عنوان هشدار می گوید:«من تأکید می کنم،اگر انقلاب ما در مسیر برقراری عدالت اجتماعی به پیش نرود،مطمئنا به نتیجه نخواهد رسید و این خطر هست که انقلاب دیگری با ماهیت دیگری جای آنرا بگیرد.اما نکته مهم که باید به آن توجه داشت این است که در این انقلاب،اساس کار بر اخوت اسلامی باید بنا نهاده شود.یعنی آنچه را دیگران با خشونت و فشار تأمین می کنند،در این انقلاب با ملایمت و از روی میل و رضا و برادری انجام می گیرد. «4»
اهمیت اصل«عدالت»تا آنجاست که بگفته استاد:«به دلیل ماهیت

عدالت خواهانه انقلاب،وظیفه حتمی همگی ما این است که به آزادی ها، به معنای واقعی کلمه احترام بگذاریم.».
استاد مطهری در فروردین 1358 و در مقطع استقرار نظام جمهوری اسلامی در ایران،در سلسله سخنرانی های خود در مسجد فرشته تهران، آینده روشن و مطلوب انقلاب اسلامی را در گرو تحقق و تداوم چهار اصل «آزادی،استقلال،عدالت اجتماعی و معنویت»دانستند و مطالب جذاب و مستدلی را ایراد نمودند که مطالعه این محورها برای نسل جوان کنونی انقلاب راهگشا می باشند.در خصوص«استقلال»استاد تحقق این اصل را علاوه بر جنبه های اقتصادی و سیاسی،در بعد فرهنگی و اعتقادی نیز بسیار مهم ارزیابی کردند.استاد شرط تداوم استقلال«سیاسی و اقتصادی»را تحقق استقلال فرهنگی و مکتبی می دانند و چنین استقلالی،آنچنان عزت نفس به جامعه می دهد که می تواند دیگر استقلال ها را متحقق سازد.
*امروز که مقوله«گفتگوی تمدن ها»از سوی ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران،جناب آقای خاتمی مطرح شده و مورد پذیرش قاطع جامعه جهانی قرار گرفته،اهمیت اصل استقلال فرهنگی و مکتبی مطرح می گردد.زیرا آن ها با تکیه بر معارف غنی اسلامی و قرآنی است که می توان با زبان و منطق جدید در این روند فرهنگی جهانی،حضوری فعال داشت.
محورهای ذکر شده توسط استاد شهید مطهری از اصول اساسی و بنیادین انقلاب اسلامی است که در بیستمین سال حیات انقلاب،برای نسل جوان آموزنده و مفید است و امید است که با الهام از این محورهای مهم که توسط این متکفر متعهد و اندیشمند بزرگوار در آستانه پیروزی انقلاب و استقرار نظام جمهوری اسلامی ایران در سال های 58-1357 مطرح و تبیین شده است،هرچه بیشتر در راه تعمیق و تکامل این اصول و آرمان ها حرکت نماییم.
محورهای ذکر شده در این نوشتار از دو کتاب«پیرامون انقلاب اسلامی»و«جمهوری اسلامی»است که توسط انتشارات صدرا منتشر شده است.»